Przewlekły stres: Zło konieczne czy pomocny mechanizm obronny?
Przewlekły stres. Na pewno słyszałeś o nim wiele razy. Pewnie mniej więcej umiesz podać jego definicję. Założę się, że potrafisz wymienić jakieś skutki przewlekłego stresu.
A zastanawiałeś się kiedykolwiek, czy nie dotyczą one właśnie Ciebie? Lub kogoś z Twoich bliskich? Wiesz, że stres bywa przyczyną wielu problemów, ale jest potrzebny?
Dziś pochylimy się nad tą kwestią. Zacznę od przytoczenia, czym jest przewlekły stres:
Przewlekły stres to stan długotrwałego napięcia psychicznego. Występuje on w odpowiedzi na codzienne trudności. Może również wynikać ze złożonych sytuacji życiowych trwających długi czas.
Ostry stres to krótkotrwała reakcja na konkretną sytuację jak na przykład egzamin, czy wypadek. W przeciwieństwie do niego przewlekły stres może trwać tygodnie, miesiące czy lata.
Stres jest ewolucyjnym mechanizmem. Pomógł naszym przodkom przetrwać w trudnych warunkach. Mobilizuje organizm do działania w sytuacjach zagrożenia. Współczesne życie jest inne niż życie w dziczy, jednak stres wciąż pełni kilka kluczowych funkcji. Stres:
- Jest katalizatorem wzrostu i rozwoju. Kiedy masz przed sobą jakieś wyzwanie, stres potrafi Ci pomóc w adaptacji do nowej sytuacji. Pozwala Ci zdobyć nowe umiejętności i pokonać przeszkody. Dzięki niemu rozwijasz się zawodowo i prywatnie.
- Wzmacnia Twoją odporność emocjonalną. Dzięki doświadczeniom stresującym uczysz się radzić sobie z trudnościami, a przez to stajesz się bardziej odporny na przyszłe kryzysy.
- Twoje reakcje informują Cię również o tym, co naprawdę jest dla Ciebie ważne. Często stresujesz się tym, co ma dla Ciebie znaczenie – czy to relacje, praca, czy wyznawane wartości. Stres jest więc niejako barometrem Twoich priorytetów i wartości w życiu.
- W umiarkowanych dawkach, działa motywująco. Kojarzysz to uczucie, które się pojawia, gdy masz jakiś konkretny cel do osiągnięcia? Gdy masz jakiś określony termin na wykonanie zadania? Tę ekscytację, pomieszaną z lekkim strachem. Tę nieśmiałą myśl w głowie: „Dam radę. Potrafię!”. To właśnie jest stres działający motywująco.
Co jednak gdy jest go za dużo?
Skutki przewlekłego stresu: Fizyczne, psychiczne i wiele innych
Stres, zwłaszcza gdy jest długotrwały, niesie za sobą konsekwencje, które wpływają na każdy aspekt Twojego życia.
Fizycznie, przewlekły stres może przyczyniać się do problemów z sercem, nadciśnienia, osłabienia układu odpornościowego, a nawet problemów z trawieniem. Może to prowadzić do chronicznych stanów zapalnych w organizmie, co z kolei zwiększa ryzyko wielu chorób.
Psychicznie, przewlekły stres może prowadzić do wypalenia, depresji, lęków i innych zaburzeń psychicznych. W kontekście społecznym może wpływać negatywnie na Twoje relacje, prowadząc do konfliktów, izolacji i uczucia samotności.
Jednym z bardziej subtelnych, ale niezwykle szkodliwych skutków przewlekłego stresu jest ruminacja.
Ruminacje to proces ciągłego rozpamiętywania, analizowania i przeżywania na nowo stresujących wydarzeń lub myśli. Ta niekończąca się pętla negatywnych myśli nie tylko pogłębia uczucie stresu, ale również utrudnia znalezienie rozwiązań problemów, które Cię dręczą.
Jeśli podejrzewasz, że mogą Cię dotyczyć skutki przewlekłego stresu, warto udać się do lekarza.
Czasem te skutki są tak poważne, że konieczne jest wprowadzenie terapii, bądź leków.
Nie lekceważ stresu, jednak łatwiej i bezpieczniej jest wprowadzić profilaktykę do swojej codzienności niż leczyć poważne konsekwencje. Stresu nie pozbędziesz się z życia. Jednak możesz się nauczyć ograniczać jego negatywne skutki, a jego pozytywne aspekty wykorzystywać jeszcze bardziej na Twoją korzyść.
Skutki przewlekłego stresu (lista):
Problemy psychiczne:
- Depresja
- Lęk
- Zaburzenia snu
- Zmniejszone poczucie wartości
- Problemy z pamięcią i koncentracją
- Zmniejszona zdolność do radzenia sobie z trudnościami
Problemy fizyczne:
- Bóle głowy
- Bóle mięśni
- Zaburzenia trawienia i apetytu
- Zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (np. nadciśnienie tętnicze)
- Zaburzenia układu odpornościowego, co prowadzi do częstszych infekcji
- Zmęczenie i osłabienie organizmu
- Bruksizm czyli zgrzytanie zębami, co może prowadzić do mocnego, niekontrolowanego zaciskania szczęki. Zdzieranie szkliwa grozi poważnymi konsekwencjami dla Twojego organizmu.
Zmiany behawioralne:
- Nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych
- Ucieczka w jedzenie, co może prowadzić do otyłości
- Unikanie społeczne i izolacja
- Spadek motywacji do podejmowania aktywności
- Problemy z podejmowaniem decyzji
Skutki dla zdrowia seksualnego:
- Zmniejszone libido
- Problemy z potencją u mężczyzn
- Zaburzenia cyklu miesiączkowego u kobiet
Problemy hormonalne:
- Zwiększone wydzielanie kortyzolu (hormonu stresu)
- Zmniejszenie produkcji serotoniny i innych neuroprzekaźników, które wpływają na nastrój
Skutki dla układu odpornościowego:
- Zwiększone ryzyko infekcji
- Osłabienie odporności, co prowadzi do trudności w walce z chorobami
Skutki długoterminowe:
- Przewlekłe choroby, takie jak cukrzyca czy choroby serca
- Skrócenie długości życia
- Problemy z układem kostnym (np. osteoporoza)
Skutki społeczne:
- Problemy w relacjach interpersonalnych
- Utrata pracy lub problemy w pracy
- Izolacja społeczna
Skutki dla zdrowia psychicznego:
- Zwiększone ryzyko zaburzeń lękowych i depresyjnych
- Zaburzenia adaptacyjne
- Zaburzenia poznawcze
Skutki dla funkcjonowania codziennego:
- Problemy z koncentracją
- Trudności z organizacją czasu i wykonywaniem zadań
- Częste uczucie przewlekłego zmęczenia
Co robić, gdy stres ciągle ci towarzyszy?
Jak widzisz po samych skutkach, przewlekły stres wpływa na każdy aspekt Twojego życia.
Znając już sporo ze skutków stresu, możesz spróbować przeanalizować, czy Twoje problemy zdrowotne nie są spowodowane stresem.
Najlepiej w tym celu udać się na badania. Zacznij od pójścia na podstawowe badania krwi oraz na wizytę do lekarza pierwszego kontaktu. Później stopniowo udawaj się do innych specjalistów, gdy jest taka potrzeba. Choć sama wizyta kontrolna u specjalisty nigdy nie zaszkodzi.
Takie działanie pozwoli Ci powoli wyjaśniać przyczyny trudności. Będziesz mógł wtedy odpowiednio zareagować i zminimalizować odczuwane skutki. A w przyszłości uniknąć tych problemów.
Kiedy stres staje się przewlekły i odczuwasz jego negatywne skutki, warto, żebyś podjął konkretne działania:
- Zidentyfikuj przyczynę stresu i spróbuj ją zminimalizować lub (jeśli to możliwe) wyeliminować.
- Pamiętaj o regularnych przerwach w pracy i relaksie.
- Dbaj o zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną.
- Regularnie wybieraj się do lekarzy specjalistów, którzy pomogą Ci kontrolować te dziedziny, na które stres w Twoim życiu ma największy negatywny wpływ. (np. dentysta, fizjoterapeuta czy dermatolog)
- Skorzystaj z pomocy specjalisty (np.: terapeuty, psychologa czy psychiatry), jeśli czujesz, że sam nie dasz sobie rady.
A dlaczego wspominam Ci o zębach i dentystach i co ma piernik do wiatraka?
Co zęby mają do stresu?
Wspominałam już w tym tekście parę razy o zębach i dentyście. Zdziwiony?
Ja też byłam, bo co mają zęby do stresu… Ano dużo.
Istnieje powiedzenie „zjeść zęby na czymś”. Ma ono pozytywny wydźwięk. Oznacza, że znasz się na czymś bardzo dobrze. Jednak „zjeść zęby na stresie” nie jest to żadną przenośnią. Przez stres możesz stracić zęby. Dosłownie.
Gdy ze stresu zaczynasz zgrzytać zębami, może się to przerodzić w niekontrolowane zaciskanie szczęki i ścieranie szkliwa. A od ścierania szkliwa (czym możesz osłabić też cały organizm) do krwawienia dziąseł już bardzo blisko. To zjawisko ma swoją nazwę i jest chorobą o nazwie bruksizm.
Jeśli o to nie zadbasz, to w efekcie dość szybko możesz zacząć tracić zęby.
Warto, żebyś udał się w takie sytuacji do dentysty, on wyda odpowiednie zalecenia i pomoże uporać się z tym problemem. Jeśli będzie trzeba, to dobry lekarz wyśle Cię do innego specjalisty, gdy uzna, że jego specjalizacja nie rozwiąże całkowicie problemu.
Długotrwałe skutki stresu nigdy nie „uderzają” tylko w jedno miejsce. Zwykle jest to sprawa mocno złożona.
I pomyśleć, że zaczyna się to od jednej emocji - stresu. Który jest obecny praktycznie codziennie w Twoim życiu. Czy tego chcesz, czy nie. Zapewne czasem bywa, że bagatelizujesz skutki, jakie wywołał stres. To nie jest dobra droga.
Ze stresem jak z każdą emocją. Dobrze jest z nią pracować, umieć prawidłowo rozpoznawać, a co ważniejsze odpowiednio reagować.
Wtedy od wielu przykrych i bolesnych (często też bardzo kosztownych) konsekwencji możesz się uchronić.
Myślę, że warto, byś nauczył się odczytywać sygnały, które wysyła Ci organizm. Nie tłum emocji, pracuj z nimi. Twoje życie będzie łatwiejsze, zapobiegając problemom, zamiast je leczyć.
Co mają zęby do stresu? Pamiętaj, zbyt duży stres i... zęby mogą wypaść. Dbaj o emocje! Ale i o swój uśmiech!
Jeżeli problem Cię dotyczy, to poznaj sposoby na stres.